Çeçenistan’da Rus Ordusu ve Çeçen gerillalar arasında yaşanan muharebeler askeri tarih açısından önemli bir yere sahip olmakla beraber, özellikle Grozni’de yaşanan sokak muharebeleri, taktik ve stratejik açıdan çok önemli dersler barındırmaktadır. Amerikan Ordusu da bu operasyonları detaylıca inceleyip, önemli noktaları belirleyerek, kendi personelinin eğitiminde bu bilgilerden faydalanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Eğitim ve Doktrin Komutanlığı tarafından yayınlanan ve Russel W. Glenn tarafından derlemesi yapılan konferans bildirilerinden oluşan Capital Preservation: Preparing for Urban Operations in Twenty-First Century isimli eserin içerisinde yer alan ve Grozni’de savaşan iki tarafı inceleyen aşağıdaki çalışmanın konuyla ilgilenenlere faydalı olacağını temenni ediyorum. Bu yazı, Amerikan Deniz Piyadeleri’nin istihbarat birimi olan Marine Corps Intelligence Activity mensubu olan Avrupa/Avrasya analisti Arthur L. Spreyer tarafından alınan dersler brifingi olarak hazırlanmış ve Mart 2000’de, Meskun Mahal Operasyonları Konferansı’nda sunulmuştur. Bu çalışma, tarafımdan Türkçe’ye çevrilerek ilk kez burada yayınlanmaktadır.
ÇEÇENİSTAN: SOKAK MUHAREBELERİNDEN ALINACAK DERSLER
Grozni Muharebesi’nde Çeçen direnişi tarafından uygulanan taktik ve stratejiler gelecekte yapılacak meskun mahal operasyonları açısından sıradışı dersler barındırmaktadır. Rusya Federasyonu’na bağlı Çeçenistan Cumhuriyeti’nin başkenti olan Grozni, 2. Dünya Savaşı’nda bu yana yapılan en büyük çaplı meskun mahal operasyonuna sahne olmuştur. Rusya’ya karşı halen mücadele etmeye devam eden Çeçen direnişi, 21. yüzyıla özgü şehir direnişleri için bir model teşkil eder. Çeçen taktikleri dünyadaki diğer direniş örgütleri tarafından incelenmektedir ve belki bir gün Kosova, Bosna, Endonezya veya Liberya sokaklarında Amerikan birliklerine karşı uygulanacaktır.
Çeçenistan Neden Önemli?
“Savaşın geleceği Çöl Fırtınası’nın oğlu değil, Çeçenistan’ın üvey çocuğudur.” – Em. General Krulak (Birleşik Devletler Deniz Piyadeleri)
2. Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük şehir muharebesidir.
Rusya, bir meskun mahal içerisinde konvansiyonel askeri gücü her açıdan uygulamıştır.
Çeçenler küçük, dağınık ve hafif silahlı bir direniş hareketinin meskun mahalde büyük konvansiyonel bir orduya nasıl karşı koyacağını göstermişlerdir.
Çeçen Direnişi
Modern şehir gerillasına ders kitabı niteliğinde bir örnek teşkil ettiler.
Asimetrik savaş icra ettiler.
Milliyetçi/dini/politik bir direniş oluşturdular.
Uluslararası organizasyonlarla bağları vardı.
Çeçenler Ruslar’ı klasik muharebe usülleriyle mağlup edemeyeceklerini biliyorlardı.
Ruslar’ın gücüne karşı koyabilmek için, onların zayıf yanlarına saldırdılar. Şehir içerisinde sürekli hareket ederek Ruslar’a karşı sabit bir cephe hattı tutmaktan kaçındılar. Çeçenler Ruslar’ın gerilerine saldırdılar ve onlarla kesin sonuçlu muharebelere girmekten kaçındılar. Çeçenler özellikle Orta Doğu ve Türkiye’de bulunan bağlantıları yardımıyla silah ve savaşçı ihtiyaçlarını karşıladılar.
Çeçenler, dünyanın etnik yönden en çok çeşide sahip bölgelerinden biri olan Güney Rusya’nın Kafkasya bölgesinin dağlarında yaşayan, İslam dinine mensup, aşiret temelli bir etnik gruptur. Siyasi, kültürel, dini ve ekonomik sebeplerden dolayı Rusya’ya karşı bağımsızlıkları için savaşmaktadırlar. Ruslar ve Çeçenler Grozni’de iki büyük muharebe yapmışlardır. Bu muharebelerden biri 1994-1995 kışında, diğeri ise 1999-2000 kışında yapılmıştır.
Savaşın Arka Planı:
Çeçenistan Rusya Federasyonu’nun bir parçasıdır.
Yıllarca Rus otoritesine karşı mücadele etmiştir.
Son bağımsızlık mücadelesine 1990 yılında başlamıştır.
Çeçen halkının Rus idaresine karşı mücadelesi çok eskilere dayanmaktadır. Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından azimli bir şekilde bağımsızlık için mücadele ettiler. 1994 yılında Çeçenistan, bağımsızlık yanlısı ve Rus yanlısı grupların arasında yaşanan bir iç savaşa sahne oldu.
1994 Aralık ayında Rusya Çeçenistan’da tekrar Rus idaresini tesis etmek için bölgeye 40000 asker yolladı.
Savaş Öncesi Grozni
Nüfus 50000
176 kilometrekare
Yüksek binalar, endüstriyel tesisler ve banliyöler mevcut
Sovyet standartlarına göre modern bir şehir
Çeçen Stratejisi
Ø Ruslar’a kayıp verdirme
Ø Savaşı uzatma
Ø Gerilere saldırma
Muharebeyi avantajlı coğrafyaya çekme
Çeçenlerin Ruslarla savaşmak gibi hayalleri yoktu. Onlara karşı konvansiyonel muharebe usülleriyle savaşamayacaklarını biliyorlardı. Ancak, onları şehirlere çekip ciddi kayıplar verdireceklerine inanıyorlardı. Grozni’deki muharebe ilerledikçe, Çeçenler şehir ortamının kendi dağınık harekat usüllerine sağladığı belirgin faydaları görmeye başladılar.
Ruslar arazi ele geçirmekle uğraşırken, Çeçenler onlara kayıp verdirip, savaşı uzatmayı hedefliyorlardı. Çeçen liderler Ruslar’a günlük 100 kayıp verdirmeyi hedefliyorlardı. Çeçenlere göre, mücadeleye devam edip, Ruslar’a ağır kayıplar verdirirlerse, Ruslar eninde sonunda çekileceklerdi.
Rus Stratejisi
Önemli arazileri ele geçirme ve savunma
Çeçen direnişini yoketme
Savaşı kısa sürede sonlandırma
Rus stratejisi basit ve dolaysızdı: Çeçen topraklarının kontrolünü ele geçirmek ve Çeçen direnişini yoketmek.
Muharebe Kuruluşu
Ruslar
45000 asker – 1995
95000 asker - 2000
Çeçenler
15000 asker
1995’teki ilk savaşta Ruslar, ülkenin dört bir yanından Çeçen cephesine 45000’den fazla asker getirdiler. 2000 yılında bu rakam ikiye katlandı ve yaklaşık 95000 askere ulaştı. Geçici savaşçılar yüzünden Çeçenler’in sayılarını tespit etmek zordur. Çeçenlerin silah altında yaklaşık 15000 adamları bulunuyordu ancak Grozni’de faaliyet gösteren savaşçı sayısı 2000-3000 kadardı.
Grozni’de Çeçen Savunması
Çeçenler iki yıl boyunca şehir savunmasına hazırlandılar
Şehir yöneticileri ve şehir planlama mühendislerinden faydalandılar
Caddeler, binalar ve stratejik kavşaklar hakkında detaylı bilgileri vardı
Çeçenler Rusların direnişi kırmak için doğrudan Grozni şehrinin içine zırhlı birlikler göndereceklerini biliyorlardı. Savunmalarını hazırlarken şehir coğrafyasından faydalandılar. Grozni’deki yolları, telefon ve elektrik hatlarını kontrol eden şehir görevlileri, Çeçen askeri liderlerine tavsiyelerde bulundular. Çeçenler düşmanlarını mağlup etmek için şehirdeki cadde, bina ve kavşaklar hakkındaki detaylı bilgilerine güveniyorlardı.
Çeçenistan’da Rus Ordusu ve Çeçen gerillalar arasında yaşanan muharebeler askeri tarih açısından önemli bir yere sahip olmakla beraber, ö...
